Ὁ Μέγας Βασίλειος, μᾶς μιλάει γιά τήν δύναμη τοῦ παραδείγματος. Στό δρόμο τῆς ἠθικῆς τελειώσεως, μᾶς λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, μᾶς ὁδηγεῖ τό παράδειγμα. Αὐτό θά μορφώσει τήν ψυχή μας. Μέσω αὐτοῦ ὁ πατέρας καί ὁ διδάσκαλος καί ὁ κάθε παιδαγωγός θά ὁδηγήσει τό παιδί του ἢ τόν μαθητή του, στό σωστό δρόμο καί στά χρηστά ἢθη. Τά λόγια δέν εἶναι καθόλου ἀποτελεσματικά χωρίς τό παράδειγμα καί ἀκόμα χειρότερα ὃταν τό παράδειγμα εἶναι τελείως διαφορετικό ἀπό τά λόγια.
Εἶναι φυσικό, μᾶς λέει ὁ Ἃγιος, τό παιδί νά κάνει ὃτι βλέπει νά κάνει ὁ πατέρας του. Μέ τήν πεῖρα του καί τήν μόρφωσή του, ὁ Μεγάλος Πατέρας μας, μᾶς γράφει: Τά ἢθη τῶν τέκνων, τῶν μαθητῶν, τῶν πολιτῶν εἶναι ἀνάλογα μέ τόν χαρακτῆρα καί τίς πράξεις τῶν προεστώτων. Οἱ παιδαγωγούμενοι προσαρμόζονται πρός τόν πατέρα ἢ τόν παιδαγωγό. Μᾶς δίνει, γιά καλλίτερη κατανόηση, τό ἀκόλουθο παράδειγμα: Ἐάν πέντε ζωγράφοι ἒχουν σάν μοντέλο τό ἲδιο πρόσωπο καί οἱ πινακές τους θά μοιάζουν μεταξύ τους.
Καί τά ἢθη τῶν ἀνθρώπων ἐάν μορφώνονται κατά μίμηση ἀγαθοῦ προσώπου θά εἶναι καί ἐκεῖνα ἀγαθά. Γι' αὐτό ἀκριβῶς ὁ προεστώς τοῦ λόγου, διδάσκαλος, παιδαγωγός, ἱεροκήρυκας, πρέπει νά εἶναι ὑπόδειγμα τοῦ καλοῦ. «Ὁ ἀγαθός τοῦ βίου χαρακτήρ ἐπιλάμψει πᾶσιν».
Ὁ Κύριός μας, ἒδωσε τέλειο παράδειγμα στούς μαθητές Του, ὃταν τούς ἒπλυνε τά πόδια καί γιά νά τό κατανοήσουν καλλίτερα τούς εἶπε: «Εἰ οὖν ἐγώ ἒνιψα ὑμῶν τούς πόδας, ὁ Κύριος καί ὁ διδάσκαλος, καί ὑμεῖς ὀφείλετε ἀλλήλων νίπτειν τούς πόδας».
Γι' αὐτό ἀκριβῶς ὁ Μέγας Βασίλειος λέει: Ὁ γονιός μέσα στήν οἰκογένεια, ὁ διδάσκαλος στό σχολεῖο, ὁ κάθε προϊστάμενος καί ὁ ἂρχοντας τῆς πολιτείας, πρέπει νά ἒχει ὑπ' ὂψη του τήν θεόπνευστη ἐντολή τοῦ ἀποστόλου Παύλου «τύπος γίνου τῶν πιστῶν ἐν πᾶσι». Πρέπει νά εἶναι ὁ ἲδιος ζωντανό ὑπόδειγμα τῆς τηρήσεως ὃλων τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου. Νά εἶναι δηλαδή ἀκέραιος χαρακτῆρας. Νά μήν ἀφήνει καμμιά ἀμφιβολία στούς μαθητές του, στούς πολίτες του, ὃτι κάποιες ἐντολές ἢ νόμοι εἶναι ἀνεφάρμοστες ἢ εὐκαταφρόνητες ἢ εἶναι γιά τούς ἂλλους.
Ὁ συνεπής μέ τόν ἑαυτό του διδάσκαλος, καί ὃταν σωπαίνει ἒχει τό παράδειγμα του, πιό ἰσχυρό ἀπό κάθε διδασκαλία. Αὐτός θά μιλᾶ μέ τήν πραότητα τῆς συμπεριφορᾶς του, μέ τήν ἀγάπη καί τήν μακροθυμία του, μέ τήν ταπεινοφροσύνη καί τήν καλοσύνη τῆς καρδιᾶς του. Δέν θά ἀγανακτεῖ μέ τίς ἀταξίες τῶν ἂλλων ἀλλά καί δέν θά ἀμνηστεύει τά σφάλματά τους. Θά ἀνέχεται μέ πραότητα ἀλλά καί θά θεραπεύει μέ εὐσπλαγχνία. Δέν θά ἐλέγχει μέ βαναυσότητα, ἀλλά θά νουθετεῖ καί θά παιδαγωγεῖ μέ πραότητα τούς ἀτάκτους, σύμφωνα καί μέ τόν ἀπόστολο Παύλο. Πρέπει νά βαστάζει τά ἀσθενήματα τῶν ἀδυνάτων, νά κάνει καί νά λέει κάθε τί καλό γιά νά καταρτίζει τούς γύρω του, μικρούς καί μεγάλους.
Τά παιδιά πού ἒχουν καλό πατέρα εἶναι φυσικό καί αὐτά διά τῆς μιμήσεως νά γίνουν ἀγαθά. «Ἀγαθοῦ πατρός, ἀγαθός ὁ υἱός». Τά παιδιά καί οἱ μαθητές ἒχουν τήν δύναμη νά διακρίνουν τήν ποιότητα καί τήν ἀξία τοῦ παραδείγματος: «καί στολισμός ἀνδρός, καί γέλως καί βῆμα ποδός ἀναγγέλει τά περί αὐτοῦ». Δηλαδή καί τό πώς ντύνεται κανείς, καί πώς γελάει καί πώς περπατάει εἶναι πράγματα πού μιλᾶνε γι' αύτόν.
Ὃταν λοιπόν τά παιδιά καί οἱ μαθητές καί οἱ ἂλλοι, καταλάβουν ὃτι αὐτά πού λέει ὁ δάσκαλος ἢ ὁ προεστώς εἶναι πραγματικές πεποιθήσεις του, καί ἀποτελοῦν κανόνα τῆς ζωῆς του, τόν θεωροῦν ἀξιόπιστο καί τόν προσέχουν περισσότερο. «Ἀξιοπιστία τοῦ διδάσκοντος εὐπαράδεκτον μέν τόν λόγον καθίστησι, προσεχεστέρους δέ τούς διδασκομένους παρασκευάζει». Ἀντιθέτως θεωρεῖται ἀναξιόπιστος καί ἀνίκανος νά μορφώσει, ἐκεῖνος πού διδάσκει τά καλά καί δέν τά ἐφαρμόζει. Ἡ διδασκαλία του εἶναι κουραστική κενολογία γιατί δέν προέρχεται ἀπό ἀγαθή διάθεση. «Ὁ γάρ μή ποιῶν καί διδάσκων ἀναξιόπιστος ἐστίν εἰς ὠφέλειαν», μᾶς λέει ὁ Μέγας Βασίλειος.
Πολύ κακή ἐπίδραση ἒχει στήν ψυχή μας καί κυρίως τῶν νέων, ὂχι μόνο τά κακά παραδείγματα τῶν γονέων καί τῶν δασκάλων ἀλλά καί τῶν κακῶν συναναστροφῶν. Εἶναι ὀλέθρια ἡ ἐπίδρασή τους ὃπως μᾶς λέει ὁ Μέγας Βασίλειος. «Φθείρουσιν ἢθη χρηστά ὁμιλίαι κακαί», μᾶς λέει καί τό ἀρχαῖο ρητό. Ὃπως σέ μιά μολυσμένη περιοχή, ὁ ἀέρας πού ἀναπνέουμε ἀφήνει στόν ὀργανισμό μας τήν ἀρρώστια, ἒτσι καί οἱ κακές παρέες καί τά λόγια, ἀφήνουν στήν ψυχή μας τήν φαυλότητα, ἒστω καί ἂν δέν τό καταλαβαίνουμε ἀμέσως.
Καί τό συμπέρασμα τοῦ Ἁγίου εἶναι ὃτι, γονεῖς, δάσκαλοι, ἱερεῖς, ἀρχηγοί καί ἂρχοντες, πρέπει νά δίνουν μέ τό καλό τους παράδειγμα, τήν αἲσθηση τῆς ἀξίας τῶν ἀρετῶν. Οἱ νέοι πάλι, γιά νά περάσουν δημιουργική νεότητα, καί νά μορφωθοῦν σάν καλά μέλη τῆς κοινωνίας καί γνήσια τέκνα τῆς Ἐκκλησίας πρέπει νά ἐπιδιώκουν τίς καλές καί μορφωτικές συναναστροφές. Ὁ καλός φίλος θά ὁδηγήσει τόν καλό φίλο στήν ὁδό τῆς ἀρετῆς.
Ὁ Χριστός μας, ἡ Ὁδός μας, δέν μᾶς ὁδηγεῖ στά εὒκολα καί στά φτηνά. Δέν μᾶς ὁδηγεῖ στά πρόσκαιρα καί μάταια. «Τά ἀγαθά κόποις κτῶνται». Οἱ ἀρετές καί ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν μᾶς θέλουν «ῥαθυμοῦντες».
Ἂς ἀναζητήσουμε τό καλό παράδειγμα καί θά μᾶς τραβήξει, θά μᾶς γοητεύσει, καί θά τό ἀγαπήσουμε.