(τοῦ κ. Λάμπρου Σκόντζου - Θεολόγου)
Τὸ πιὸ εὐφρόσυνο ἄγγελμα ὅλων τῶν ἐποχῶν «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο» (Ἰωάν.1,14) ἀποτελεῖ τὴν ἀπαρχὴ τῆς χαρᾶς καὶ τῆς ἐλπίδας γιὰ τὸ ἀνθρώπινο γένος. Ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ εἶναι τὸ μέγιστο γεγονὸς τῆς ἀνθρωπίνης ἱστορίας, διότι χάρις σὲ αὐτὸ βρῆκε ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁλόκληρη ἡ δημιουργία, τὴν πραγματικὴ λύτρωση. Γι' αὐτὸ οἱ χριστιανοὶ τὴν ἁγία ἡμέρα τῶν Χριστουγέννων, «ἐν ἐνί στόματι καὶ μία καρδίᾳ» ὑμνοῦμε καὶ δοξάζουμε τὸν Θεάνθρωπο Κύριο.
Τὸ εὐλογημένο αὐτὸ γεγονὸς εἶναι ὁ ἀντίποδας τοῦ φρικτοῦ γεγονότος τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἡ ἀληθινὴ παλινόρθωσή του, στήν προπτωτικὴ του κατάσταση. Ἂν ἡ πτώση ὑπῆρξε ἡ χειρίστη κατάρα καὶ ὁ ὄλεθρος, ἡ θεία ἐνανθρώπηση ὑπῆρξε ἡ ὕψιστη εὐλογία καὶ ἡ χάρη. Μάλιστα μέσα ἀπὸ τὴν πατερικὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας διαφαίνεται πώς, χωρὶς να εἶναι τὸ γεγονὸς τῆς πτώσεως μέρος τῆς θείας οἰκονομίας, ἡ σάρκωση τοῦ Θεοῦ Λόγου ἀπέβη ἐν τέλει ὠφέλιμη στόν ἄνθρωπο, διότι ὄχι ἁπλᾶ ἔγινε ἀποκατάσταση τῆς πρὸ τῆς πτώσεως κατάστασης τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ δι' αὐτῆς ἔχουμε πραγματικὴ ὀργανικὴ συσσωμάτωση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως μέ τήν θεία φύση. Ἡ φύση τοῦ Ἀδὰμ σαφέστατα ἦταν ξέχωρη ἀπὸ τήν θεία φύση. Στό πρόσωπο του, ἁπλᾶ ὑπῆρχε ἡ ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Στό πρόσωπο ὅμως τοῦ μεταχριστιανικοῦ ἀνθρώπου ὑπάρχει πραγματικὴ μετοχὴ στήν θεία φύση καὶ αὐτὸ ὀφείλεται βεβαίως στήν ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ.
Ὁ Θεὸς Λόγος γενόμενος ἄνθρωπος, προσέλαβε πραγματικὰ τὴν ἀνθρωπίνη φύση στό θεανδρικὸ Του πρόσωπο. Αὐτὴ ὅμως ἡ πρόσληψη προϋπέθετε τὸν καθολικὸ καθαρισμὸ της, ἀπὸ τὸν ῥύπο τῆς ἁμαρτίας, πού ἔφερε μετὰ τὴν πτώση, διότι ὁ ἀπόλυτα ἀναμάρτητος Θεὸς δὲ μποροῦσε νά κατοικήσει σὲ πτωτικὴ καὶ ἁμαρτωλὴ φύση. Αὐτὸ σημαίνει πώς ἡ ἀνθρώπινη φύση ἔχει καθαρισθεῖ καὶ θεωθεῖ ἀπὸ τὴν εὐλογημένη στιγμή πού ὁ Θεὸς Λόγος ἐνοικοῦσε διὰ τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος στήν ἁγνὴ γαστέρα τῆς Θεομήτορος. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πιὰ φέρουμε φύση καθαρή, ἁγία καὶ θεωμένη, χωρὶς νά ἔχουμε συνειδητοποιήσει αὐτὴ τὴν ὕψιστη θεία δωρεά.
Βεβαίως τὸ γεγονὸς τῆς ἀντικειμενικῆς σωτηρίας τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως δέν αἴρει σὲ καμιὰ περίπτωση τὴν ἐλευθερία τοῦ προσώπου. Ἡ πραγμάτωση τῆς σωτηρίας στηρίζεται στήν προσωπικὴ ἐλευθερία. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἶναι ὁ διαπρύσιος κήρυκας τῆς ἐλεύθερης ἐπιλογῆς τῆς σωτηρίας. Διατράνωνε στους ἀποδέκτες τῶν ἐπιστολῶν ὅτι «ἐπ' ἐλευθερία ἐκλήθητε» (Γαλ.5,13). Σαφέστατα, οἱ σωτήριες δωρεὲς τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ, γιά τὸν ἄνθρωπο ποὺ δέν ἐπιθυμεῖ νά σωθεῖ, εἶναι σὰν νά μὴν ὑπάρχουν. Ἐξ αἰτίας ἀκριβῶς τοῦ ἀπόλυτου σεβασμοῦ τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας ἀπὸ μέρους τοῦ Θεοῦ ἀπαιτεῖται ἡ προσωπικὴ συγκατάθεση τοῦ ἀνθρώπου προκειμένου νά ἐνεργοποιηθοῦν οἱ σωτήριες δωρεὲς σὲ αὐτόν.
Ὡς προσωπικὴ συγκατάθεση δέν ἐννοοῦμε ἁπλᾶ μιά νοητική ἢ συναισθηματική συναίνεση, ἀλλὰ μιά ὀντολογικὴ ἀποδοχή τοῦ Χριστοῦ ὡς μοναδικοῦ Σωτῆρα καὶ τὴν υἱοθέτηση τῆς νέας ἐν Χριστῷ ζωῆς καὶ πολιτείας, ἡ ὁποία προϋποθέτει τὴν ἀποκήρυξη τοῦ βιώματος τοῦ «κόσμου», δηλαδὴ τῆς μὴ αὐθεντικῆς ζωῆς. Ὁμιλοῦμε για τήν ζωή πού βιώνεται μέσα στό ἐκκλησιαστικὸ σῶμα καὶ πραγματώνεται τὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο, ἔχοντας ὡς πρότυπο τὸν ἀληθινὸ ἄνθρωπο, τὸν Θεάνθρωπο.
Ἡ πτώση τῶν πρωτοπλάστων σημαίνει οὐσιαστικὰ τὴν ἐλεύθερη συγκατάθεση τοῦ ἀνθρώπου νά ἐδραιωθεῖ στόν κόσμο, τὸ κράτος τοῦ διαβόλου. Χωρὶς τήν θέλησή του θὰ ἦταν ἀδύνατη ἡ πραγμάτωση τῆς βασιλείας τοῦ ἀρχεκάκου. Ἡ μοιραία ἀπόφαση τοῦ ἀνθρώπου νά στασιάσει ἐναντίον τοῦ Θεοῦ καὶ νά αὐτονομηθεῖ ἔδωσε τήν δύναμη στόν διάβολο νά ὑλοποιήσει τὸ καταχθόνιο σχέδιό του. Τὸ πιὸ τραγικὸ στοιχεῖο τῆς πτώσης εἶναι ὅτι αὐτὴ δέν ἐπέδρασε μόνο στόν ἄνθρωπο, ἀλλὰ σὲ ὁλόκληρη τήν δημιουργία. Τὸ κακό πού εἰσῆλθε διὰ τοῦ ἀνθρώπου στόν κόσμο, διαχύθηκε σὲ ὁλόκληρη τὴν πλάση. Ἀποτέλεσμα εἶναι νά «συστενάζει καὶ συνωδύνει ἄχρι τοῦ νῦν» ἀναμένοντας καὶ αὐτὴ, τὴν ἀπὸ Θεοῦ ἀπελευθέρωσή της, ἀπὸ τήν δουλεία τῆς ἁμαρτίας (Ρωμ.8,22).
Ὅπως ἡ συγκατάθεση τοῦ ἀνθρώπου νά υἱοθετήσει τὸ κακὸ ἤταν ἐλεύθερη, ἔτσι καὶ ἡ συγκατάθεση τοῦ Θεοῦ νά σώσει τὸν ἄνθρωπο καὶ ὁλόκληρη τήν δημιουργία ἤταν ἀποτέλεσμα ἐλευθερίας. Τὸ ἀπ' αἰῶνος ἀπόκρυφο σχέδιο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου ἀπὸ μέρους τοῦ Θεοῦ ἦταν πρωτίστως ἀποτέλεσμα ἐλεύθερης ἐπιλογῆς καὶ ἄμετρης ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεὸς Λόγος δέχτηκε νά κενωθεῖ καὶ νά σαρκωθεῖ. Νά ἀποβάλλει τήν Θεία Του μεγαλοπρέπεια καὶ νά ἐνδυθεῖ τὴν ἀνθρώπινη μικρότητα καὶ ταπείνωση μέχρι τοῦ σημείου τοῦ θανάτου «θανάτου δὲ σταυροῦ» (Φιλιπ. 2, 8). Τὸ μόνο ἰσχυρὸ καὶ ἀποτελεσματικὸ ἀντίδοτο στήν ἔπαρση τῆς ἁμαρτίας ὑπῆρξε ἡ θεία ταπείνωση, ἡ ὁποία καὶ συνέτριψε ὁλοκληρωτικὰ τὸ κακὸ καὶ θρυμμάτισε τὴν κεφαλὴ τοῦ νοητοῦ ὄφεως, ὅπως σαφέστατα προφητεύθηκε στό τρίτο κεφάλαιο τῆς Γενέσεως ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸ Θεό.
Ὁ σαρκωμένος Θεὸς Λόγος χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο ὡς «ἔσχατος Ἀδάμ», για να διακριθεῖ ἀπὸ τὸν πρῶτο πτωτικὸ Ἀδάμ. Κάνοντας ἡ Ἐκκλησία μας τήν σύγκριση τῶν δύο προσώπων, μᾶς φανερώνει τὸ ἀσύλληπτο μέγεθος τῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ γιά τὸ ἀνθρώπινο γένος. Ἂν στό πρόσωπο τοῦ πρώτου χοϊκοῦ Ἀδὰμ συντελέστηκε ἡ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, στό θεῖο πρόσωπο τοῦ Λυτρωτῆ μας, συντελέστηκε ἡ ἀναδημιουργία τοῦ πεσόντος ἀνθρώπου. Ἂν ὁ πρῶτος χοϊκὸς Ἀδὰμ, εἶναι ὁ σωματικὸς μας γενάρχης, ὁ δεύτερος Ἀδάμ, ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ πνευματικὸς μας γενάρχης. Ὁ πρῶτος γενάρχης, μᾶς κληροδότησε τὴν ὀδύνη τοῦ κακοῦ καὶ τὸν ὄλεθρο τοῦ θανάτου καὶ τῆς αἰωνίας καταδίκης, ὁ δεύτερος Ἀδὰμ, μᾶς κληροδότησε τήν δυνατότητα τῆς σωτηρίας καὶ τήν μετοχή μας στήν αἰώνια ζωή.
Ὁ σαρκωμένος Λόγος εἶναι ὁ μοναδικὸς καὶ ἀναντικατάστατος σωτῆρας τοῦ κόσμου. Οἱ ἀμέτρητοι ἄνθρωποι «σωτῆρες» ὅλων τῶν ἐποχῶν ἀποδείχτηκαν ἀπίστευτα ἀνεπαρκεῖς καὶ ψεύτικοι. Καμιὰ ἄλλη προσωπικότητα στήν ἀνθρώπινη ἱστορία δέν εὐεργέτησε τὴν ἀνθρωπότητα ὅσο ὁ Ἰησοῦς Χριστός, διότι αὐτὸς δέν εἶναι ἕνας κοινὸς θνητός, ἀλλὰ ὁ σαρκωθεὶς Θεός, ὁ μόνος δυνατὸς νά νικᾶ τὸ κακὸ καὶ νά ἐλεεῖ τὸν πληγωμένο ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ἄνθρωπο. Εἶναι ὁ μόνος ὁ Ὁποῖος προσφέρει ὀντολογικὴ σωτηρία στόν ἄνθρωπο καὶ ὄχι μονομερή, ὅπως οἱ διάφοροι κατὰ καιροὺς κοινωνικοὶ μεταρρυθμιστές, ἢ οἱ πάμπολλοι φιλόσοφοι, διὰ τῶν ὁποίων «οὐκ ἔγνω ὁ κόσμος διὰ τῆς σοφίας, τὸν Θεὸν» (Α΄ Κορ. 1, 21). Μόνο διὰ τοῦ Χριστοῦ σώζεται καθολικὰ καὶ ὁλοκληρωτικὰ ὁ ἄνθρωπος, διότι Αὐτὸς διὰ τῆς ἐνανθρωπήσεώς Του προσέλαβε τὸ κάθε ἀνθρώπινο πρόσωπο στό θεανδρικὸ Του πρόσωπο καὶ τὸ ἔκανε δικὸ Του κύτταρο. Ὁ ἑνωμένος ὀργανικὰ στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἄνθρωπος ἔχει αὐθεντικὴ φύση, διότι μετέχει τοῦ αὐθεντικοῦ ἀνθρωπίνου προτύπου, τοῦ Θεανθρώπου.
Ἡ μεγάλη ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων, ἡ μητρόπολις τῶν ἑορτῶν, κατὰ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο, δίνει τὴν εὐκαιρία σὲ κάθε σκεπτόμενο πιστὸ νά ἀναλογισθεῖ τὸ ἀπύθμενο ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιά τὸν ἄνθρωπο κι' ἀκόμα νά καταδείξει τήν σχιζοφρένεια τοῦ συντριπτικοῦ πλήθους τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι προσπερνοῦν τὸ ὑπέρτατο γεγονὸς τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ μέ ἀπίστευτη ῥηχότητα καὶ νά τὸ ταυτίζουν μέ τὸν ἐφήμερο καὶ ἐν πολλοῖς καταστροφικὸ καταναλωτισμὸ τῶν ἁγίων ἡμερῶν. Ὁ ἐνανθρωπήσας Θεὸς Λόγος ἀνέσυρε τὴν ἀνθρωπότητα ἀπὸ τὴν δυσώδη καὶ σκοτεινὴ τάφρο τῆς φθορᾶς καὶ τοῦ θανάτου καὶ τὴν ἀνύψωσε στά δώματα τῆς ἀφθαρσίας καὶ τῆς αἰωνιότητας. Διὰ τοῦτο: «Εὐφραίνεσθε δίκαιοι, οὐρανοὶ ἀγαλλιάσθε, σκιρτήσατε τὰ ὅρη, Χριστοῦ γεννηθέντος»!